Lần đầu ghi nhận thực vật không diệp lục ở Khu bảo tồn Xuân Liên

Kết quả có được từ chuyến khảo sát sinh thái và đa dạng sinh học của Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga, Trường Đại học Tổng hợp Moscow (Nga) cùng với các nhà học Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên thuộc huyện Thường Xuân, Thanh Hóa. Nghiên cứu công bố học trên tạp chí Phytotaxa hồi tháng 6.

Thông thường, các loài thực vật có diệp lục tự tổng hợp dinh dưỡng thông qua quá trình quang hợp. Ngược lại, hầu hết các loài thực vật không có diệp lục (thực vật dị dưỡng) phải sử dụng dinh dưỡng nhờ vào việc cộng sinh với một số loài nấm trong quá trình sinh trưởng và phát triển. Loài Thismia papillata được phát hiện thuộc chi Tiết mi (Thismia), họ Tiết mi (Thismiaceae). Các nhà khoa học chỉ phát hiện một mẫu duy nhất, được ghi nhận lần đầu tiên có phân bố ở Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên ở độ cao 800 m so với mực nước biển.

Theo nhóm nghiên cứu, phát hiện mới loài thực vật dị dưỡng không có diệp lục tại Khu bảo tồn Xuân Liên cho thấy, đây là một trong những nơi có giá trị đa dạng sinh học quý giá của Việt Nam cũng như khu vực Đông Nam Á. Do đó, cần tiếp tục nghiên cứu, đánh giá đầy đủ hơn để phát huy giá trị đa dạng sinh học, sinh thái và môi trường của khu vực này.

Thismia papillata là loài thân thảo rất nhỏ sống dị dưỡng cộng sinh với nấm. Thân của chúng hơi mọng, rễ dạng sợi, sống trên cạn và ưa ẩm vừa phải. Khi nở hoa, cành dài khoảng 1 mm, mang một bông hoa duy nhất ở đầu cuối được bao quanh bởi ba lá bắc. Lá nhỏ, mọc so le hay mọc đối, bị suy thoái thành dạng vảy hình tam giác hoặc hình trứng, có độ nhẵn, dài 2 mm và không có diệp lục. Lá bắc rời có màu trắng nhạt, hình trứng ngược, dài 4,0-4,9 mm, bám chặt vào đế hoa. Hoa lưỡng tính, màu trắng nhạt, dài khoảng 13 mm, hình chén ngược hơi nghiêng, mặt ngoài có các nốt nhú nổi rõ, ở giữa uốn cong khoảng 90°.

Các nhị hoa liên kết lại thành một ống uốn cong hình chiếc ủng, noãn dưới gồm nhiều ô. Hoa nở vào tháng 10. Loài Thismia papillata có đặc điểm khác biệt nhất so với các loài khác trong chi Thismia là hình thái các phần phụ của bao hoa bên ngoài và bên trong. Các bao hoa bên trong hợp nhất thành dạng mũ, các phần phụ của các bao hoa bên ngoài dài 15 mm, các phần phụ của các bao hoa bên trong dài 9 mm.

Đến nay, các nhà khoa học đã xác định được 109 loài thuộc chi Tiết mi trên toàn thế giới, hầu hết các loài phân bố từ vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Á, đến vùng ôn đới Australia và châu Mỹ. Tại Việt Nam, các nhà khoa học đã xác định được 6 loài thuộc chi Tiết mi. Điều đặc biệt, cả 6 loài này đều phân bố từ Quảng Trị trở vào.

Vĩnh Hà